تکنولوژی و ادوات نظامی

تکنولوژی

تکنولوژی و ادوات نظامی

تکنولوژی

دوش پرتاب استینگر

پیشینه

موشک FIM-92 استینگر، جایگزین موشک قدیمی FIM-43 Redeye شد که ردآی، استاندارد غربی MANPADS بود و در سازمان نیروهای دفاعی بسیاری از کشورها به کار گرفته می‏شد.
طراحی استینگر به سال 1967 برمی‏گردد. در آن سال، مطالعاتی برای بهبود عملکرد موشک ردآی انجام شد که منجر به تولید ردآی2 (یا Redeye II) گشت. بهبود اصلی انجام شده بر روی موشک، نصب جستجوگر کامل‏تر، جهت پویش تمام جهات بود. به سال 1971، ارتش ایالات متحده، موشک ردآی2 را به عنوان طرح برگزیده جهت استفادهء آتی در استاندارد MANPADS برگزید. به تاریخ مارس 1972، ردآی2 با اسم‏گذاری جدید به نام استینگر و کد XFIM-92A نامیده شد. آزمایشات مربوط به کیفیت هدایت پذیری موشک XFIM-92A به تاریخ نوامبر 1973 آغاز گشتند اما به دلیل پاره‏ای مشکلات فنی، این آزمایشات چندین بار متوقف شدند. تا سال 1975، مشکلات مهم برطرف شده و در ماه جولای همان سال، اولین پرتاب موشک XFIM-92A از روی شانه انجام شد. سرانجام به تاریخ آوریل 1978، شرکت جنرال داینامیکز موفق شد اولین قرارداد تولید انبوه موشکهای FIM-92A را بدست آورد. با تولید موشکهای استینگر، موشکهای قدیمی ردآی از ردهء خدمت خارج شدند و اولین سری این موشکها به سال 1981 عملیاتی شد.

مقاطعه کار اصلی در تولید استینگر، امروزه شرکت رایتئون (Raytheon) می باشد که این خط تولید را از قسمت موشک سازی کمپانی هیوز، خریداری کرده است. موشک استینگر، امروزه به نیروهای نظامی بسیاری در اقصا نقاط جهان، منجمله کشورهای عقب ماندهء جهان سوم، فروخته شده است؛ البته برخی کشورهای جهان سوم، مانند ایران، این موشک را از طرق غیررسمی بدست آورده اند.

نحوه شلیک و مکانیزم هدفیابی
موشک FIM-92A به وسیلهء یک نفر و از روی شانه‏اش شلیک می‏شود. هنگامی که تهدید یک هدف مشخص شود، خدمهء موشک، به سمتش شلیک می‏کند. این مرحله، 6 ثانیه به طول می‏انجامد و شامل قفل جستجوگر حرارت‏یاب، ژیروسکوپ اندازه‏گیر میزان چرخش حرکتی هدف و فعال شدن سیستم‏های الکترونیکی می‏باشد. هنگامی که جستجوگر مادون قرمز بر روی هدف متصاعد کنندهء حرارت قفل می‏کند، یک بوق کوتاه به صدا درآمده و خدمهء پرتابگر موشک را مطلع می‏کند و این زمانی است که وی می‏تواند ماشه را بکشد. 1.7 ثانیهء بعد، موشک پرتاب می‎شود. پس از اینکه موشک به وسیلهء موتور کمکی از درون پرتابگر خارج شد، لبه‏های کنترلی در جلو و عقب موشک باز می‏شوند. پس از طی مسافتی کوتاه پس از پرتاب به جهت آسیب نرسیدن به خدمهء پرتابگر، موتور دو مرحله‏ای اصلی (موتور بعد از مرحلهء کمکی اولیه) که با سوخت جامد کار می‏کند، روشن می‎شود. این موتور در مرحلهء اول که تنها 2 ثانیه به طول می‏انجامد، سرعت موشک را به 2.2 ماخ می‏رساند؛ سپس جهت دستیابی به سرعت فراتر از 2.6 ماخ و طی مسیر نهایی تا برخورد به هدف، مرحلهء دوم موتور اصلی به کار می‏افتد. اگر موشک به هیچ هدفی تا 17 ثانیهء بعد از روشن شدن موتور اصلی، برخورد نکند، خود به خود منفجر می‏شود.

کارآمدی این موشک انداز به خاطر وزن سبک آن(15 کیلو گرم) و وزن سبک موشک (10 کیلوگرم) و برد مفید نسبتا زیاد آن (در ارتفاع 3500 متری تا مسافت 8 کیلومتر) میباشد.
یک تیرانداز به تنهایی بطور کامل میتواند از این جنگ افزار استفاده نماید. هرچند که تیم استاندارد برای استفاده از این موشک انداز 2 نفر تعیین گردیده است.
این موشک انداز با بهره گیری از تکنیک جستجوگر مادون قرمز از روش شلیک کن و فراموش کن(Fire and Forget) استفاده می کند و به همین علت و همچنین به علت استفاده از یک سامانه رد گیری غیر فعال که برخلاف موشکهای هدایت شونده دیگر از تشعشعات امواج راداری برای دیدن اهداف خود استفاده نمی کند توانسته است امنیت قابل قبولی را برای کادر شلیک کننده ایجاد نماید.
روش شلیک با این سامانه به این شکل است که ابتدا موشک را به سوی هدف نشانه گرفته و زمانیکه جستجوگر بر روی هدف قفل شد با شنیدن یک علامت صوتی که نشان از اتمام هدف گیری دارد ماشه را کشیده و بقیه کارها را به موشک واگذار می کنیم.
موشک استینگر پس از رها شدن از سامانه 2 کار انجام می دهد:
1- در ابتدا با استفاده از یک موتور کوچک از لوله و سامانه پرتاب فاصله گرفته تا شلیک کننده را در معرض خطر قرار ندهد.
2- سپس با رها کردن موتور پرتاب اولیه و روشن شدن موتور اصلی که از سوخت جامد استفاده می کند به سمت هدف حرکت می کند. موتور اصلی می تواند سرعت 2400 کیلومتر بر ساعت که معادل 2 ماخ میباشد را به موشک بدهد.
این سرعت به موشک استینگر اجازه می دهد که اهداف پرنده را در ارتفاع 3500 متری و در برد 8 کیلومتر به پایین مورد اصابت قرار دهد به این معنی که اگر هلی کوپتری در فاصله 2 مایلی باشد و به شکل کامل دیده شود ( نه به شکل نقطه) براحتی مورد اصابت موشکها یپرقدرت استینگر قرار خواهد گرفت.
روش رد گیری موشکهای استینگر به این شکل است که با استفاده از سنسورهای مادون قرمز و ماوراء بنفش بدنبال نور ساطع شده از موتور پرنده ها می گردند و پس از کشف آنها بدنبال گرمای ساطع شده می روند.این موشکها همچنین از سایه ماوراء بنفش هدف استفاده کرده تا بتوانند هدف را از مابقی اشیاء تولید کننده گرمای اطراف آن تمیز دهند.
موشک استینگر یک موشک هوشمند با تواناییهای بسیار بالا میباشد که قادر است انحرافات ایجاد شده در طی مسیر که از جانب هدف پرنده یا حتی از جانب خود موشک صورت میگیرد را بدقت اصلاح نموده و مجددا خود را در مسیر دقیق هدف قرار دهد. و این تصحیح از طریق یک دوربین دیجیتالی مادون قرمز که بر روی دماغه موشک استینگر نصب گردیده است انجام خواهد شد.

برتریهای موشک استینگر نسبت به موشک رد آی

استینگر، دو برتری مهم نسبت به موشک ردآی دارد: * اولین برتری، جستجوگر نسل دوم حرارت یاب است که امکان پویش و یافتن هدف در تمام جهات را امکان پذیر می سازد؛ به همین دلیل، موشک استینگر می تواند به هواپیماهایی که از روبه رو نزدیک می شوند شلیک کند؛ (یعنی همانند موشک ردآی، لزومی ندارد که حتمن به سمت اگزوز هدف نشانه رود) بدین جهت هواپیمای مهاجم قبل از آنکه فرصتی برای حمله و زیرآتش گرفتن ادوات زمینی به وسیلهء مهمات کوتاه برد خود پیدا کند، هدف موشک بسیار دقیق استینگر قرار می گیرد.
* دومین برتری مهم استینگر نسبت به ردآی، دارا بودن سیستم تشخیص دوست از دشمن به نام AN/PPX-1 IFF می باشد که برای هدف قرار نگرفتن هواپیماهای خودی در زمانی که هر دو نیروی هوایی خودی و دشمن در حال انجام ماموریت هستند، کاربرد دارد.

قسمت جستجوگر و هدایت کنندهء الکترونیکی استینگر، در حین پرواز، می تواند اهداف هوایی را که در حال انجام مانورهایی سنگین تا 8 برابر فشار ثقل می باشند، تعقیب کرده و موشک را به سمت هدف رهنمون سازند. بلافاصله در نزدیکی هدف، قسمت الکترونیکی منطق هدفیاب، موشک را به سمت مرکز هدف هدایت می‏کند (برای مثال موشک به جای اصابت به مرکز ایجاد حرارت یا اگزوز هواپیما، به کابین هواپیما اصابت می‏کند) سرجنگی 3 کیلوگرمی (6.6 پاوندی) که به ترکش‏های فراوانی در حین انفجار تقسیم می‏شود، با یک فیوز مجاورتی یا فیوز زمانی عمل می‏کند؛ همچنین حداقل فاصلهء موثر برای پرتاب موشک، 200 متر (660 فوت) عنوان شده است.

سابقه عملیاتی

استینگر در افغانستان این موشک به صورت گسترده ای توسط مجاهدین افغان بر علیه جنگنده های شوروی در جریان اشغال افغانستان به کار گرفته شد. این موشکهای پس از عدم موفقیت موشک دوش پرتاب بلوپایپ (Bluepipe) ساخت BAE انگلستان، توسط کانالی از سازمان سیا، به دست مجاهدین افغان رسانده شدند. موشک بلوپایپ در عمل بسیار ناتوان نشان داد، زیرا برای هدفگیری هواپیمای مهاجم، می بایست پس از شلیک، موشک را به وسیلهء فرستندهء موجود بر روی پرتابگر و به صورت چشمی، تا زمان رسیدن به نزدیکی هدف، هدایت نمود و این امر، ضمن کاهش دقت، باعث ایجاد خطر برای خدمهء پرتابگر بلوپایپ می شد.

با ورود استینگر به افغانستان، وضعیت بسیار دشواری برای پرنده های روسی، اعم از هلیکوپتر یا انواع هواپیما ایجاد شد، به طوری که پس از مدتی، از هر دو هواپیمای ورودی یا خروجی به فرودگاه بگرام، یکی مورد اصابت استینگر قرار می گرفت. طبق آمار ارائه شده توسط پنتاگون، حدود 250 فروند هواپیما یا هلیکوپتر شوروی، مورد اصابت استینگر قرار گرفته و سرنگون شده اند. عمدهء پرنده هایی که مورد اصابت موشکهای استینگر افغانی قرار گرفتند شامل سوخوی25 و برخی هواپیماهای ترابری شوروی نظیر An12 و An72 و هلیکوپترهای Mi-8 و Mi-24 بودند.
به غیر از افغاسنتان، حدود 300 فروند هواپیما در سایر نقاط جهان، تا سال 2001، مورد اصابت استینگر قرار گرفته و سرنگون شده اند.
تاکنون 70000 فروند از انواع گوناگون موشک استینگر تولید شده است. امروزه تنها مدل FIM-92F Stinger-RMP Block II بر روی خط تولید انبوه قرار دارد.

استینگر در ایران در سالهای پایانی جنگ ایران و عراق، نیروهای ایرانی، به موشکهای استینگر مجهز شدند. هرچند تعداد و نحوهء ورود آنها به ایران مشخص نشده است اما برخی کارشناسان نظامی، دو امکان را بیشتر محتمل می دانند:
1) به وسیلهء محمولهء منتقل شده توسط هواپیمای مک فارلین به تهران در جریان تلاش ایالات متحده برای نزدیکی سیاسی به ایران؛
2) خریداری از مجاهدین افغان.

با ورود استینگر به ایران، وضع برای پرواز Low Level هواپیماهای عراقی در میادین نبرد، بسیار دشوار گشت. برای مثال تنها در عملیات کربلای5 در شرق بصره به تاریخ زمستان 1366، حدود 80 فروند هواپیمای سوخوی22 و میگ23 عراقی در طول 40 روز نبرد سنگین، سرنگون شدند؛ که بیشتر این هواپیماها توسط موشکهای استینگر و استرلا، مورد اصابت قرار گرفتند.
یکی از خلبانان اسیر عراقی، اظهار می کرد که تنها در طول یک هفته، 12 فروند هواپیمای سوخوی22 پایگاه هوایی ناصریه، سرنگون گشته بودند.

برخی مشخصات فنی (بر اساس مدل C)
ماموریت
انجام دفاع نزدیک هوایی در مناطق درگیری خطوط میدان نبرد در برابر اهداف هوایی ارتفاع پائین

سازنده: ابتدا جنرال داینامیکز، سپس هیوز و در آخر رایتئون
طول: 1.52 متر (5 فوت)
طول بالچه ها: 9.1 سانتی متر
قطر: 7 سانتی متر
وزن موشک: 10.1 کیلوگرم
وزن پرتابگر و موشک: 15.7 کیلوگرم
سرعت: بین 2.2 تا 2.6 ماخ
ارتفاع عمل: 3800 متر
برد مدل C: از 1000 تا 4800 متر
برد مدل RMP سری Block II: از 200 تا 8000 متر
پیشرانه: راکت دو مرحله ای به نام MK 27 با سوخت جامد، ساخت Atlantic Research
فیوز عملگر: زمانی (17 ثانیه پس از پرتاب) یا مجاورتی (انفجار در نزدیکی هدف)
پویشگر هدف: شلیک کن و فراموش کن به وسیلهء جستجوگر غیرفعال حرارت یاب
سرجنگی: 3 کیلوگرم مواد منفجرهء بسیار پرقدرت، با ترکش های فراوان پس از انفجار
زمان لازم جهت نصب موشک در پرتابگر: 3 تا 7 ثانیه
قیمت هر موشک و پرتابگر: 38000 دلار
تعداد موجود در نیروی زمینی ایالات متحده تا سال 2001: حدود 13400 فروند

خدمه: دو نفر (یک نفر پرتابگر و یک نفر کمک)