موشک فینیکس (شلیک کن و فراموش کن)



AIM-54 Phoenix (فونیکس) یک موشک بسیار دوربرد هوا به هوا محسوب می‎‏شود که منحصرن در خدمت نیروی دریایی ایالات متحده بوده است و اکنون تنها کاربر آن، نیروی هوایی ایران می‏باشد. این موشک، منحصرن توسط جنگنده‏های F-14 Tomcat قابل استفاده می‎باشد.

طراحی فونیکس به اواخر دههء 1960 باز می‏گردد. در آن زمان، نیروی دریایی ایالات متحده پروژهء ساخت هواپیمای F6D Missileer و موشکهای دوربرد هوا به هوای AAM-N-10 Eagle را لغو نموده بود. بدین جهت، کمپانی هیوز اقدام به طراحی یک موشک جدید هوا به هوای بسیار دوربرد،بر اساس موشک AAM-N-11، و یک رادار کنترل آتش به نام AN/AWG-9 نمود. تکنولوژی به کار گرفته شده در طراحی موشک و سیستم کنترل آتش جدید، پیشتر توسط موشک AIM-47 Falcon و رادار کنترل آتش AN/ASG-18 در جنگندهء YF-12A به کار گرفته شده بود.

ترکیب دو سامانهء فونیکس و AWG-9، در ابتدا قرار بود بر روی جنگندهء F-111B که مخصوص نیروی دریایی ساخته شده بود، نصب شوند. در آن زمان، طبق برنامه، قرار بود F-111B به عنوان جنگندهء برتری هوایی و همچنین رهگیر دوربرد عمل نماید.
به تاریخ ژوئن 1963، موشک AAM-N-11 مجددن طراحی شدن و این بار به نام AIM-54A معرفی گشت. برنامهء آزمونهای پروازی موشک نمونهء XAIM-54A به سال 1965 آغاز گشتند و اولین رهگیری هدایت شده و انجام شکار توسط موشک، با موفقیت به تاریخ سپتامبر 1966 انجام شد.

هنگامی که برنامه‏های آزمایش موشک فونیکس در جریان بود، پروژهء ساخت F-111B برای همیشه لغو شد و به همین دلیل، موشک AIM-54 و رادار AN/AWG-9 با هواپیمای جدید F-14 Tomcat یکپارچه شدند که برای انجام همان نقش هواپیمای F-111B جهت نیروی دریایی ساخته شده بود.

اولین سری تولید از موشکهای AIM-54A به سال 1973 تحویل نیروی دریایی ایالات متحده گشتند و به سال 1974 در اختیار اولین اسکادران عملیاتی F-14A متعلق به نیروی دریایی ایالات متحده قرار گرفتند. اولین سری از موشکهای AIM-54A سفارش ایران نیز به سال 1976 در اختیار اولین یگان دفاع هوایی نیروی هوایی شاهنشاهی ایران واقع در پایگاه یکم شکاری مهرآباد تهران قرار گرفتند.

یک جنگندهء F-14A/B قادر است تا 6 موشک فونیکس را به طور مجزا در پرتابگرهای ویژهء LAU-9A/A و یک F-14D نیز تا 6 موشک را در پرتابگرهای LAU-132/A حمل کند.

رادار کنترل آتش بسیار قدرتمند AN/AWG-9 از تکنیک TWS یا رادار پالس – داپلر بهره می‏گیرد. (Track While Scan = رهگیری به هنگام جستجو) بدین روش، تا مشخصات دقیق 24 هدف هوایی به طور جداگانه در فاصله‏ای تا 240 کیلومتر (130 ناتیکال مایل) در صفحهء رادار ثبت می‏گ. بدین جهت یک شکاری F-14 به راحتی قادر می‎شود تا 6 هدف را به طور جداگانه و همزمان توسط موشکهای فونیکس منهدم نماید.

وقتی یک موشک AIM-54A پرتاب می‎شود، پیشرانهء آن که به نام MXU-647/B شناخته می‎شود و با سوخت جامد MK47 یا MK60 کار می‏کند، روشن شده و موشک را فورن به سرعت بالای 4 ماخ می‏رساند. تا میانهء مسیر، سیستم هدایت‏پذیری بسیار پیشرفتهء موشک که AN/DSQ-26 نام داردصورت خودکار، موشک را به سمت هدف می‏راند، پس از آن، مختصات دقیق هدف، به روش هدفیابی نیمه فعال راداری، توسط رادار AWG-9 به موشک ارسال شده و مسیر پرواز موشک، تصحیح می‎شود.

AIM-54A در حال پرواز به سمت هدف


رادار کنترل آتش، به صورت متناوب، هدفی را که موشک به سمت آن ارسال شده است، در صفحهء رادار نورانی می‏کند. برای اهداف بسیار دور، موشک به جهت کاهش پسا، در ارتفاعی بسیار بالا پرواز می‏کند، و بدین طریق AIM-54A قادر می‏شود اهدافی را که خط سیر آنها به سمت موشک باشد، به راحتی در فواصل بیش از 135 کیلومتر (72.5 ناتیکال مایل) مورد اصابت قرار دهد.

در فاصلهء 18200 متری از هدف، فونیکس، سامانهء رادار داخلی خود را جهت آشیانه‏یابی فعال، و ایجاد حداکثر دقت در اصابت، به کار می‏اندازد. حداقل فاصله برای شلیک موشک، 3.7 کیلومتر می‏باشد؛ زیرا این فاصله‏ای است که سیستم هدفیاب فعال راداری داخل خود موشک، شروع به کار می‏کند.

سرجنگی بسیار قدرتمند 60 کیلوگرمی (132 پوند) از نوع MK 82، به شکل ترکشی چند تکه شونده، طراحی شده است. سرجنگی یا به وسیلهء فیوز مجاورتی داخل موشک که به رادار MK 334 متصل است، منفجر می‎شود، یا به وسیلهء سامانهء حساس به حرارت و یا به وسیلهء فیوز ضربه‏


گونه‏های غیرعملیاتی مختلفی از موشک AIM-54A وجود دارد:
* موشک ATM-54A یکی از این گونه‏های می‏باشد که سرجنگی ندارد و برای شلیکهای آزمایشی استفاده می‏شود.

* موشک CATM-54A نوعی است که برای شلیک به کار نمی‏رود و تنها برای تمرین قفل بر روی اهداف به کار می‏رود.

* موشک DATM-54A یک موشک کاملن مشقی است و سامانه‏ای در آن وجود ندارد. این موشک، برای آزمایش حمل و نصب پرسنل زمینی موشک به کار برده می‎شود.

* موشک AEM-54A گونه‏ای مجهز به یک فاصله‏‎یاب الکترونیکی بسیار دقیق است و برای منظورهای آزمایشی یا ارزیابی به کار برده می‎شود.




AIM-54B
موشک AIM-54B بر اساس همان مدل A طراحی شده است، اما دچار تغییراتی شده است تا ساخت آن، آسانتر شود. از جملهء این تغییرات، استفاده از ورقه‏های فلزی به جای شبکه‏ء توری شکل در بالچه‏ها و سطوح کنترلی موشک می‏باش
برخی منابع نظامی اعتقاد دارند که تولید AIM-54B از سال 1977 آغاز شده است، در حالی که برخی دیگر می‏گویند در آن سال، هنوز تولید انبوه آن آغاز نشده بود. آنچه باورپذیر به نظر می‏رسد این است که تا سال 2006، نیروی دریایی موشکهای AIM-54A را در خدمت باقی داشت، درالی که هیچ موشک نوع B در خدمت نبوده است. احتمال دیگر این است که AIM-54B نوعی بهینه شده از همان AIM-54A می‏باشد که باز هم با همان نام A عرضه شده است. گونه‏های ATM-54B و AEM-54B نیز رسمن برای ماموریتهای تمرینی ساخته شده‏اند و نمونهء فاصله‏یاب تمرینی AIM-54B نیز جداگانه ساخته شده است.

AIM-54C
به سال 1977، طراحی نوع بهبودیافته و پیشرفته شدهء فونیکس به نام AIM-54C آغاز شد. در طراحی موشک AIM-54C به طور کامل از سامانهء دیجیتال هدایت کنندهء WGU-11/B و کنترل کنندهء سطوح متحرک WCU-7/B بهره گرفته شده است.
در نوع C از یک پردازندهء دیجیتال 16 بیتی قابل برنامه‏ریزی استفاده شده است و خلبان خودکار، وظیفهء سیستم ناوبری اینرسیایی را نیز به انجام می‏رساند.

یک مورد بسیار مهم از جزئیات AIM-54C، مقاومت آن در برابر اقدامات متقابل الکترونیکی دشمن است که این امر با استفاده از سامانهء بهبود یافته و بسیار پیشرفته شدهء ضدضدعمل‏الکترونیک (ECCM) به انجام می‏‎رسید. مورد دیگر، بهبود راکت موشک می‏باشد که باعث افزایش برد و سرعت موشک شده است. همچنین سامانهء جدید DSU-28/B که جهت کشف و شناسایی اهداف به کار می‎رود، از یک فیوز مقاوم در برابر اخلال الکترونیکی دشمن بهره می‎برد که این سامانه در برابر اهداف بسیار کوچک و کم ارع نیز حساس می‏باشد.

اولین نمونهء آزمایشی سری C به نام XAIM-54C به تاریخ آگوست 1979 تحویل نیروی دریایی ایالات متحده شد. پس از انجام آزمایشات با XAIM-54C، تولید فونیکس نوع C به سال 1982 کلید خورد. اولین سری از موشکهای عملیاتی AIM-54C، به سال 1986 در دسترس قرار گرفتند. انواع تمرینی این موشک شامل ATM-54C جهت تمرین شلیک، CATM-54C جهت تمرین هدفیابی و قفل بر روی آن، و AEM-54C مجهز به فاصله‏یاب الکترونیکی بسیار دقیق جهت منظورهای آزمایشی ساخته شدند. اما نوع DATM-54C هیچگاه ساخته نشد، زیرا همان نوع DATM-54A به منظور تمرین حمل و نقل AIM54C جهت پرسنل زمینی کفایت می‏کرد.

AIM-54 ECCM / Sealed
AIM-54C در طول دوران تولید، بارها مورد ارتقاء و بهبود قرار گرفت. اندکی پس از آغاز تولید، سرجنگی نوع MK 82 با نوع جدیدتر WDU-29/B که درون محفظهء WAU-16/B یا WAU-20/B قرار می‏گرفت، جایگزین گشت. WDU/20/B حدود 20 تا 25 درصد تاثیر بیشتری در جهت انهدام هدف، بر جای می‏گذاشت. بهبود دیگر، افزودن یک خنثاکنندهء دمای درون (خنک کننده) موشک بود که اف14 را از حمل مایع مخصوص خنک‏کنندگی در حین پرواز، بی‏نیاز می‎کرد. موشکهایی که دارای چنین خصیصه‏ای باشند، اولین بار به سال 1986 تحویل نیروی دریایی گشتند و از آنها با نام Sealed یا گاهی اوقات + AIM-54C یاد می‏شود.

در طول مدت تولید فونیکس، قابلیت ECCM مدام دچار پیشرفت و بهینه سازی شده است. موشکهای Sealed و AIM-54C که دارای ECCM بهبود یافته می‏باشند، در نیروی دریایی ایالات متحده به نام‏های AIM-54C ECCM / Sealed شناخته می‎شوند. این نوع از فونیکس، به سال 1988 رسمن در اختیار نیروی دریایی قرار گرفت. هدایت‏پذیری و سطوح کنترلی موشک نوع ECCM/Sealed جداگانه و با اسامی WGU-17/B و WCU-12/B معرفی شده‏اند. در این موشکها، از محفظه‏های سرجنگی WAU-19/B و WAU-21/B استفاده شده است. بهبود دیگر، افزودن یک حافظهء قابل برنامه‏ریزی و نرم‏افزار جدید جهت پردازشگر سیگنال بود.

هنگامی که تولید AIM-54 در اوئل دههء 1990 متوقف شد، بیش از 5000 موشک AIM-54 از تمامی گونه‏ها ساخته شده بود، که حدود نیمی از این تعداد، AIM-54C بود؛ همچنین آنچه از موجودی AIM-54A باقی مانده بود، روانهء انبارهای نیروی دریایی شد.


پاپان کار فونیکس
از آنجا که فونیکس تنها توسط جنگندهء شکاری F-14 Tomcat قابل استفاده می‏باشد، این موشک قرار بود تا زمانی که اف14 در خدمت است، همچنان به حیات خود ادامه دهد. طبق برنامه‏ریزی انجام شده، قرار شده بود که اف14 تا اول سال 2007 از رده خارج شود؛ با این حال نیروی دریایی طی بیانیه‏ای به تاریخ 30 سپتامبر 2004 رسمن اعلام کرد که موشک AIM-54 Phoenix را از خدمت خارج کرده است.

موشک AIM-54 در اصل برای رهگیری و منهدم کردن بمب‏افکن‏‎های استراتژیک شوروی و تهدیدات آنها علیه ناوگان نیروی دریایی ایالات متحده ساخته شده بود و امروزه دیگر چنین تهدیدی برای ناوگان نیروی دریایی وجود ندارد. اگرچه به لحاظ تئوری، فونیکس بر علیه موشکهای ضدکشتی که دارای سرعت بالا و ارتفاع پروازی کم هستند، می‏توانست به کار گرفته شود، اما امروزه، سلاح‏های موثری غیر از فونیکس برای این امر وجود دارند.

امروزه، هیج برنامه‏ای برای ساخت موشکی با قابلیتها و توان مشابه به جای فونیکس وجود ندارد. با از رده خارج شدن ترکیب جنگنده‏های F-14 و موشکهای AIM-54، وظیفهء دفاع هوایی بر عهدهء جنگنده‏های F/A-18E/F Super Hornet می‏باشد که قرار است به زودی به موشکهای میان برد IM-120C/D AMRAAM تجهیز شوند.
نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد