مروری بر پروژه اندازه گیری دقیق آمار کاربران اینترنت

وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، به منظور تعیین یک فرمول علمی مورد قبول همه و پایان بخشیدن به اختلافات آماری، اجرای طرح اندازه گیری آمار کاربران اینترنت را بر عهده شرکت فناوری اطلاعات، سپرد.
یادآوری:

مدتهاست تعیین آمار دقیق کاربران بین مراجع مختلف مورد مناقشه قرار گرفته و مسوولان با حساسیت در زمینه عدد دقیق کاربران اینترنتی سخن گفته و از وجود آشفتگی و اعداد مختلف با شاخص های گوناگون در آن می نالند؟ در حالی که وجود آمار دقیق از کاربران دسترسی به شبکه دیتا، یکی از شاخص‌های مهم در حوزه‌ فناوری اطلاعات بوده و در ارزیابی و برنامه ریزی توسعه ای امری مهم است و می‌تواند اطلاعات ارزشمندی برای سیاستگذاری های آتی در این حوزه ارایه دهد. و از همین جاست که، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، به منظور تعیین یک فرمول علمی مورد قبول همه و پایان بخشیدن به اختلافات آماری، اجرای طرح اندازه گیری آمار کاربران اینترنت را بر عهده شرکت فناوری اطلاعات، سپرد. 

وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، به منظور تعیین یک فرمول علمی مورد قبول همه و پایان بخشیدن به اختلافات آماری، اجرای طرح اندازه گیری آمار کاربران اینترنت را بر عهده شرکت فناوری اطلاعات، سپرد.
یادآوری:

مدتهاست تعیین آمار دقیق کاربران بین مراجع مختلف مورد مناقشه قرار گرفته و مسوولان با حساسیت در زمینه عدد دقیق کاربران اینترنتی سخن گفته و از وجود آشفتگی و اعداد مختلف با شاخص های گوناگون در آن می نالند؟ در حالی که وجود آمار دقیق از کاربران دسترسی به شبکه دیتا، یکی از شاخص‌های مهم در حوزه‌ فناوری اطلاعات بوده و در ارزیابی و برنامه ریزی توسعه ای امری مهم است و می‌تواند اطلاعات ارزشمندی برای سیاستگذاری های آتی در این حوزه ارایه دهد. و از همین جاست که، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، به منظور تعیین یک فرمول علمی مورد قبول همه و پایان بخشیدن به اختلافات آماری، اجرای طرح اندازه گیری آمار کاربران اینترنت را بر عهده شرکت فناوری اطلاعات، سپرد.
شروع پروژه
شرکت فناوری اطلاعات ایران به عنوان بازوی تخصصی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در زمینهIT پس از سال 87 که وظایف حاکمیتی این حوزه به آن محول شده بود، درصدد برآمد وضعیت عملکردی شاخص های فناوری اطلاعات در کشور خصوصا عملکرد شاخص های مصوب سند برنامه چهارم توسعه را به دست آورد.
به گفته مسوولان این شرکت، هدف آنها از عملیات سنجش عملکرد شاخص های فناوری اطلاعات در کشور، ممیزی عملکرد نیست. بلکه، صرفا با اعلان عملکرد به جامعه ذینفعان در نظر دارند، دلایل اختلاف عملکرد از برنامه را ریشه یابی کرده و به این ترتیب، متولیان هر شاخص بتوانند با تعریف برنامه های جبرانی اقدامات مناسب را انجام دهند. خصوصا الان که در ابتدای برنامه پنجم توسعه بوده و شاخص ها در حال کمی پذیر شدن و تصویب هستند.
امیر حسین محبعلی مدیر کل برنامه ریزی و کنترل برنامه های شرکت فناوری اطلاعات ایران در گفت و گو با سایت خبری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، با اشاره به این که شاخص برآورد تعداد کاربران اینترنت یکی از شاخص های برنامه چهارم توسعه است، اشاره کرد: از دیگر سو، وجود انحراف عملکرد از برنامه در برخی از موارد می تواند دلیل بر ترسیم غیر واقعی هدف کمی یا به نوعی رویایی بودن آن شود که باز این بازخورد می تواند موجب تعریف اهداف واقعی در آینده شود.
به عقیده وی اولین گام شروع برنامه پنج ساله پنجم، دانستن وضعیت کنونی و کارهای انجام شده است. وی می گوید: برای تدوین واقعی تر شاخص های برنامه پنجم، نیاز است عملکرد برنامه پنج ساله چهارم در اختیار تدوین کنندگان شاخص ها، قرار گیرد و با توجه به پایان برنامه چهارم توسعه، عجله داریم عدد سال پایانی را داشته و هدف گذاری کنیم. البته بحث بر سر این است که بالاخره باید شاخص های موجود در سند به تفکیک اطلاعات هر دستگاه تجزیه و تحلیل شود.
نحوه اندازه گیری ضریب نفوذ دسترسی شبکه ای
اندازه گیری ضریب نفوذ دسترسی شبکه ای معمولا به دو شاخص ضریب نفوذ دسترسی کاربران به اینترنت و شاخص نسبت ترافیک داده داخل کشور به کل ترافیک ایجاد شده در برنامه چهارم تقسیم شده است.
در شاخص ضریب نفوذ اینترنت مبنای اندازه گیری میزان تولید ترافیک تولیدی صرفا در مبدا با پروتکل IP است، در حالی که، در شاخص دوم در صورتی که مقصد ترافیک تولیدی در داخل همان کشور باشد یا به نوعی میزبان های اینترنتی در داخل باشند ملاک اندازه گیری قرار می گیرند.
به بیان دیگر، در اندازه گیری ضریب نفوذ اینترنت، بیشتر سهم تقاضا مورد سنجه قرارمی گیرد در حالی که در شاخص نسبت ترافیک داده داخل به کل ترافیک ملاک نسبت تقاضا با عرضه خدمات توام سنجیده می شود که این بخش یکی از شاخص های مهم توسعه یافتگی در کشورها بر مبنای میزان تولید و انتشار دانش، تولید محتوای الکترونیکی و عرضه سرویس های کاربردی بر بستر شبکه اینترنت است.
مهندس محب علی مدیر پروژه سنجش عملکرد شاخص های فناوری اطلاعات در کشور در این خصوص می گوید: ایجاد دولت الکترونیکی یکی از عوامل مهم در افزایش شاخص نسبت ترافیک داده داخل به کل ترافیک است.
لزوم عملیات سنجش
اما اولین مشکل پیش رو با توجه به قرارداشتن در آستانه برنامه پنجم توسعه کشور، ناکارا بودن شیوه محاسبه عملکرد شاخص ضریب نفوذ اینترنت و نسبت ترافیک داده داخل به کل ترافیک مندرج در سند برنامه چهارم است.
مهندس محب علی یکی از دلایل عمده این ناکارایی را، رشد بسیار سریع فناوری اطلاعات در جهان و بکارگیری شیوه های مختلف دسترسی به اینترنت بیان کرده و می افزاید: در سند برنامه می بایست از یک فرمول به عنوان روش محاسبه پیروی کرد اما وابستگی فرمول بیشتر به میزان ظرفیت دروازه های بین الملل اینترنت کشور و با تکیه صرف به روش دسترسی Dialup نهاده شده بود و این در حالی است که، هم اکنون، شیوه های دسترسی علاوه بر Dialup، شامل ارتباط خطوط با سیمADSL ، بی سیمWiFi ، Wimax و نیز دسترسی از طریق موبایل هم وجود دارد.
و اینگونه بود که با توجه به اهمیت موضوع و لزوم احصا وضعیت عملکردی شاخص های فناوری اطلاعات در کشور خصوصا شاخص های فناوری اطلاعات برنامه چهارم توسعه، پروژه ای با عنوان " سنجش عملکرد شاخص های فناوری اطلاعات " تعریف و با انتخاب یک مشاور در ابتدای سال 88 مقرر شد که مشاور فرآیند گردآوری، تحلیل و تدوین عدد هر شاخص را تدوین و شفاف کند. اواسط سال 88 نیز انتخاب یک پیمانکار به جهت اجرای عملیات سنجه آغاز شد که نهایتا در اسفند ماه همان سال با انتخاب پیمانکار، عملیات اجرایی، از ابتدای سال 89 شروع شده است.
به گفته مدیر پروژه سنجش عملکرد شاخص های فناوری اطلاعات در کشور با گرفتن مشاور اجرایی طرح، از اول اسفند ماه 88 بحث سنجش عملکرد شروع و مشاور ناظر هم طی هشت ماه گذشته روش های محاسبه را شفاف کرده است.
مهندس محب علی با اشاره به شاخص های برنامه پنج ساله چهارم به عنوان شاخص های داخلی توسعه فناوری اطلاعات تصریح می کند: یکی دیگر از وظایف مشاور، بررسی و مشاوره جهت انتخاب عملیات سنجه دو شاخص از هفت شاخص بین المللی معتبر شناسایی شده نظیر ICTOA، DOI، IDI و آمادگی الکترونیکی است که با مطالعه تطبیقی، شاخصی که جامعیت بیشتری در سطح بین المللی دارد را معرفی کند.
مشخصات پروژه
به گفته مهندس محب علی، برنامه بخش اجرای عملیات سنجش 7 ماه در نظر گرفته شده و محدوده عملیات سنجه نیز کلیه دستگاه های ماده 160 قانون برنامه چهارم توسعه یا به نوعی کلیه دستگاه های شمول ماده 5 قانون مدیریت خدمات کشوری را شامل می شود.
وی اظهار کرد: پیمانکارها مشاوره اجرایی به دستگاه ها می دهد. به این صورت که، اطلاعات عملکردی شاخص ها را گرفته و به اتفاق ناظر پروژه بررسی و تلفیق کرده و در خاتمه، نتیجه عمل شاخص ها منتشر می شود.
به پیش بینی وی زمان انتشار نتیجه عملکرد سند مهرماه سال جاری خواهد بود. همچنین قرار است در خردادماه سال جاری طی همایشی با دعوت از تمامی نمایندگان حوزه های فناوری اطلاعات دستگاه های اجرایی مراحل کار و فرایندهای مرتبط تشریح شود.
قرارداد با دانشگاه صنعتی شریف
به موازات و با توجه به ضرورت محاسبه و اعلام ضریب نفوذ کاربران اینترنت در کشور و ناکارا بودن روش مندرج در سند برنامه، در حال حاضر شرکت فناوری اطلاعات ایران، اندازه گیری شاخص فوق را به صورت مستقل آغاز کرد.
مهندس محب علی با اشاره به قرارداد با دانشگاه صنعتی شریف در اردیبهشت ماه 88 در این زمینه می گوید: قرار شد با به روز رسانی فرمول مصوب به لحاظ متغیرها و ضرایب، دانشگاه شریف ظرف مدت هفت ماه فرمول موجود را بازنگری و در صورت لزوم باز تدوین کند.
مرکز آمار ایران
وی با اشاره به امکان راست آزمایی فرمول جدید افزود: از دیگر سو، به جهت امکان راست آزمایی فرمول جدید، در قرارداد دیگری با پژوهشکده آمار مرکز آمار ایران قرار شد، طی ده ماه با استفاده از تجارب آن مرکز پرسش نامه هایی تهیه و در یک جامعه آماری مناسب و با شمول کشوری، آمارگیری از جامعه مخاطبان دارای تنوع صنفی انجام و تعداد کاربران اینترنت کشور به تفکیک استان با انحراف مناسب تخمین زده شود.
به گفته مدیر پروژه سنجش عملکرد شاخص های فناوری اطلاعات کشور، تعیین برخی مشخصات کاربران اینترنت، نظیر سن، سطح سواد، وضع فعالیت، محل دسترسی به اینترنت، دوره تناوب و نوع استفاده از اینترنت از جمله دیگر اهداف این آمارگیری است.
میزان پیشرفت
مهندس محب علی در پایان با تاکید بر تلاش در دستیابی هر چه سریع تر به نتیجه اظهار داشت: در حال حاضر نتایج دو قرارداد مزبور توسط پیمانکاران ارایه و معاونت فنی شرکت در حال تلفیق و نهایی نمودن خروجی ها هست که به زودی نتایج قطعی و فرمول جدید و به روز شده، در اختیار همه ذی نفعان فناوری اطلاعات در کشور قرار می گیرد.
گفتنی است، سرشماری کاربران اینترنت اولین اقدام عملی در تعیین عملکرد شاخص‌های فناوری اطلاعات کشور، است. هدف اصلی از اجرای این طرح، تعیین تعداد کاربران اینترنت به تفکیک هر یک از استان‌های کشور و نیز تعیین برخی مشخصات کاربران اینترنت، نظیر سن، سطح سواد، وضع فعالیت، محل دسترسی به اینترنت، دوره تناوب و نوع استفاده از اینترنت از است.

گزارش از: زهرا غلامی