کاتیوشا

کاتیوشا (به روسی: Катюша) نوعی توپ موشک‌انداز است که نخستین بار در شوروی ساخته شد و به‌طور گسترده در جنگ جهانی دوم استفاده شد.

نام

کاتیوشا از نام ترانه‌ای رایج در دوران جنگ دوم گرفته شده که آن نیز خود از مصغر نام دخترانه «کاترینا» (کاترین) در زبان روسی آمده‌است. از آن‌جا که نام اصلی این سلاح از سوی مقامات شوروری سری نگاه داشته می‌شد و آن‌ها این موشک‌ها را تنها با کد k معرفی می‌کردند، لذا سربازان ارتش سرخ این سلاح را کاتیوشا نام‌گذاری کردند. کاتیوشا نام یک ترانهٔ محبوب در میان سربازان بود که دربارهٔ دختری بنام کاتیوشا (یکاترینا←کاتیا←کاتیوشا) است که در انتظار بازگشت محبوب خود از جبهه است.

در جریان جنگ دوم جهانی نیروهای آلمان به‌خاطر صدای راکت‌های آن و نیز شباهت لوله‌های پرتاب‌کننده راکت در آن به اُرگ، به آن «ارگ استالین» می‌گفتند. در ایران گاه به آن «چلچله» و «خمسه خمسه» نیز گفته شده‌است.

در واقع خمسه خمسه نوعی توپ ۵٫۵ اینچی (۱۴۰ میلی‌متری) انگلیسی است که چون سازمان آتشبارهای عراق شامل پنج عراده توپ می‌شده و چون یک آتش‌بار هم‌زمان شلیک می‌کرده این اشتباه به‌وجود آمده که سلاحی با شلیک پنج گلوله هم‌زمان به‌نام خمسه خمسه وجود دارد .

انواع کاتیوشا

• بی‌ام۸
• بی‌ام۱۳
• بی‌ام۲۱
• بی‌ام۲۴
• بی‌ام۲۷
• بی‌ام۳۱

طراحان

نخستین کاتیوشا را «ای. گوای» در سال ۱۹۳۸ برای ارتش شوروی طرح کرد. در ۱۹۳۹ «و. ن. گالکوفسکی» پیشنهاد پرتاب راکت‌ها به کمک ریل را مطرح کرد و نمونه‌هایی ساخته شد.

سازندگان

تاکنون کشورهای شوروی، روسیه، چکسلواکی، کره شمالی و ایران کاتیوشا ساخته‌اند. اکثر کاتیوشاها ابعاد کوچکتری نسبت به موشک‌های دیگر دارند و برای مسافت‌های نزدیک به کار می‌روند.

پیشینه کاربردها

انواع کاتیوشا در جنگ جهانی دوم به‌گستردگی به‌کار رفت. بعد از جنگ و در دوران جنگ سرد کاتیوشا در درگیری‌های کوچک‌تر استفاده شد. از جمله این درگیری‌ها جنگ ویتنام، جنگ یوم کیپور، جنگ افغانستان، اشغال لبنان در سال ۱۹۸۲، جنگ ایران و عراق، جنگ دوم چچنستان، جنگ جمهوری آذربایجان و ارمنستان است.

در جریان درگیری‌های لبنان در سال ۲۰۰۶ نیروهای حزب‌الله لبنان به‌صورت گسترده‌ای از کاتیوشا برای کوبیدن پایگاه‌های نظامی ارتش و پلیس اسرائیل در شهرها و روستاها استفاده کردند. موشک‌های کاتیوشا اصلی بردی بین ۱۲ تا ۱۵ کیلومتر دارند درحالی‌که برای موشک‌های مورد استفاده حزب‌الله، بردی بیش از ۲۰ کیلومتر ثبت شده‌است. به‌علت آلومینیومی بودن بدنهٔ آن، به‌هنگام انفجار بدنه سریعا ذوب شده و در نتیجه ترکش چندانی ندارد. (یکی از علل تلفات کم اسرائیلی‌ها در مقابل تعداد زیاد موشک‌های شلیک شده توسط حزب الله، همین بوده است)

به علت ابعاد کم این موشک و حرکت در ارتفاع پایین، اکثر سیستم‌های ضد موشکی کنونی نظیر پاتریوت از رهگیری و نابود کردن آن ناتوان‌اند .  

گرداوری : M-HOSSEINI

منبع : ماهنامه ی جنگ افزار