تانک T-72

تی-۷۲

تانک T-72 یک تانک رزمی اصلی ساخت شوروی سابق است. این تانک از قطعات مشترکی با تی-۶۴ بهره میبرد. تی-۷۲ یکی از پرتیراژ ترین تانک های تولید شده پس از جنگ جهانی دوم است که پس از تانک تی-۵۴/۵۵ در رده دوم قرار دارد. تانک تی-۹۰ توسعه یافته تی-۷۲ محسوب میگردد. سلاح اصلی این تانک، یک قبضه توپ کالیبر ۱۲۵ میلیمتری از نوع ۲A۴۶M است.

پیدایش

تی-۶۴ را باید یکی از مدرن ترین تانک های زمان خود دانست. البته این تانک مشکلاتی در موتور و سیستم آتش خود داشت و هزینه ساخت آن نیز در مقابل کارایی اش زیاد بود. به همین جهت ارتش سرخ و نیروهای پیمان ورشو قادر نبودند با این تانک لشکرهای زرهی خود را نوسازی کنند. در سال ۱۹۶۷ موتور قدیمی وی-۴۶ تی-۶۴ با یک موتور جدید جایگزین شد و با اصلاح بخش های دیگر تانک جدیدی متولد گردید که تی-۷۲ نام گرفت. در فاصله سال های ۱۹۷۱ تا ۱۹۷۳ آزمایش های لازم بر روی این تانک صورت گرفت و پس از آن کارخانه چلیابینسک با توقف تولید تانک های تی-۶۲ و تی-۵۵ به تولید تانک جدید تی-۷۲ روی آورد.

تاریخچه تولید

T-72 متداول ترین تانک دهه هفتاد در بین کشورهای پیمان ورشو بود. این تانک همچنین به کشورهای فنلاند، هند، ایران، عراق، سوریه و یوگسلاوی نیز صادر شد که در برخی از این کشورها

تحت لیسانس یا بدون مجوز مونتاژ نیز میگردد. لهستان و چکسلواکی از جمله کشورهایی بودند که قبل از فروپاشی شوروی تی-۷۲ را در داخل خاک خود تولید میکردند. این تانک در یوگسلاوی با نام ام-۸۴ تولید میشد که در دهه ۸۰ صدها دستگاه از آن صادر گردید. از جمله کشورهایی که تانک ساخت یوگسلاوی را وارد کرد عراق بود که این تانک ها در عراق به شیر بابل معروف شدند. چندین کشور به علاوه روسیه و اوکراین نیز تانک های تی-۷۲ خود را مورد نوسازی قرار داده اند که از آن جمله میتوان به مدل پی تی-۹۱ ساخته شده در لهستان اشاره کرد. در سال ۱۹۸۵ طراحی تی-۷۲ مورد بازنگری کلی قرار گرفت که در نتیجه آن زره تانک قطور تر شده و از موتور قوی تری با قدرت ۸۴۰ اسب بخار در آن استفاده شد. سیستم کنترل آتش تانک نیز ارتقا یافت که به موجب آن تی-۷۲ قابلیت نصب و شلیک موشک های ضد تانک هدایت شونده را نیز پیدا کرد. آخرین به روز رسانی درباره تی-۷۲ به سال ۲۰۰۰ باز میگردد که این تانک با مجهز شدن به دوربین حرارتی دید در شب و زره مقاوم در برابر اورانیوم ضعیف شده ارتقا یافت.

کاربران

کاربران فعلی

•             آبخاز

•             الجزایر

•             آنگولا

•             ارمنستان

•             آذربایجان

•             بلاروس

•             بلغارستان

•             کوبا

•             جمهوری چک

•             جیبوتی

•             اتیوپی

•             گرجستان

•             مجارستان

•             هند

•             ایران

•             عراق 1000 دستگاه از انواع تانک T-72 در زمان صدام در اختیار ارتش عراق بود. تعداد زیادی از این تانک ها در جنگ خلیج فارس، بمباران های 1998 و عملیات اشغال عراق در 2003 از بین رفت. در سال 2009 ارتش جدید عراق تعداد 120 دستگاه تانک از نیروهای ناتو دریافت کرد.

•             قزاقستان

•             کنیا

•             قرقیزستان

•             لیبی

o             نیروهای ضد قذافی ارتش آزادیبخش لیبی تعداد نامشخصی تی-72 در اختیار دارند.

•             جمهوری مقدونیه

•             مراکش

•             برمه

•             کره شمالی

•             لهستان

•             روسیه 1200 دستگاه تی-72 به صورت فعال و 8000 دستگاه ذخیره.

•             اسلواکی

•             سودان جنوبی

  اوستیای جنوبی

•             سوریه

•             تاجیکستان

•             ترکمنستان

•             اوکراین

•             ازبکستان

•             ونزوئلا

•             ویتنام

•             یمن

تی-72 در ایران

در جنگ تحمیلی ارتش عراق تعداد زیادی انواع تانک تی-72 در اختیار داشت. با به غنیمت گرفته شدن تعدادی از این تانک مقدمه حضور آن در نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران پیدا شد. پس از پایان جنگ تحمیلی و عملیات نظامی آمریکا بر ضد عراق در سال 1991 و مشخص شدن ایرادات نمونه های ابتدایی اقدام به خریداری نمونه هایی از این تانک از خارج از کشور شد. پس از ورود این تانک به سازمان رزم، متخصصان ایرانی با بکارگیری آن در شرایط متنوع اقلیمی کشور و پیشرفت های فناوری در صنایع دفاعی بومی،‌ اقدام به بهینه سازی های مختلفی بر روی آن نمودند بطوریکه از نظر سامانه های داخلی، تی-72 های ایران تفاوت های محسوسی با همتایان خود در خدمت سایر کشورها پیدا کردند. یکی از نمونه های موجود این تانک در ایران، تی-72-اس است. تی-72-اس یک خودروی رزمی زرهی تمام شنی دار مجهز به سلاح های قدرتمند، حفاظت زرهی قابل اطمینان و دارای تحرک بالا و دارای سه نفر خدمه است. این تانک به یک توپ 125 میلیمتری بدون خان که در راستای ارتفاع و سمت، پایدارسازی شده است، یک تیربار 7.62 میلیمتری PKT هم محور با توپ و یک تیربار 12.7 میلیمتری ضدهوایی مجهز می باشد.

کاربران سابق

•             آلمان شرقی

•             فنلاند

•             آلمان

•             شوروی

•             رومانی

•             یوگوسلاوی

عملیات ها

•             1980–1988 جنگ ایران و عراق

•             1982- جنگ های داخلی لبنان

•             1983– جنگ های داخلی سری لانگا

                1986-1989 جنگ های جنوب آفریقا

                1988–1994 جنگ قره باغ بین آذربایجان و ارمنستان

                1988–1993 جنگ های داخلی گرجستان

                1991–1992 جنگ اوستیای جنوبی

                1992–1993 جنگ آبخازیا

                1990–1991 جنگ خلیج فارس

                1990–2002 جنگ های داخلی سیرالئون

                1991–2001 جنگ های یوگسلاوی

                1991–1995 جنگ های استقلال کرواسی

                1998 جنگ های کوزوو

                2001 درگیری های مقدونیه

                1994 درگیری های داخلی اوگاندا

                1994–1999 جنگ های داخلی چچن

                2001 درگیری های مراکش در صحرای غربی

                2003 اشغال عراق

                2008 جنگ اوستیای جنوبی

                2011- درگیری های داخلی لیبی علیه معمر قذافی معدوم